روش اجتماع پژوهشی مبتنی بر P4C در آموزش تفکر نقادانه پرستاران

ایده اجتماع پژوهشی ((Community of Inquiry ابتدا در آثار فیلسوف امریکایی Charles Sanders Peirce   مطرح شد. به طور خاص Matthew Lipman در سال 1991 بر اهمیت اجتماع و جامعه در کسب سطوح بالای تفکر اشاره نمود و در برنامه آموزشی خود با عنوان فلسفه برای کودکان یا  P4C(Philosophy for Children)  از روش اجتماع پژوهشی در کلاس های درس خود برای فراگیران استفاده کرد (1). اجتماع پژوهشی یک روش آموزش است که یادگیری را به صورت یک فرایند گفت و گوی گروهی و دموکراتیک در نظر می­گیرد و بر تفکر برای خویشتن و با دیگران تاکید دارد (2). از دیدگاه لیپمن اجتماع پژوهشی فراهم کننده بستری برای کسب تجربه های آموزشی است که با تقویت تفکر نقادانه می ­تواند تسهیل­ گر یادگیری بوده و با ایجاد یادگیری عمیق به دستیابی نتایج آموزشی کمک شایانی می کند (3). برای تشکیل اجتماع پژوهشی در کلاس درس الگوهای مختلفی از سوی صاحب­نظران عرضه شده است که از لحاظ تعداد مراحل با یکدیگر متفاوت هستند اما همه الگوها به دنبال اهداف یکسانی اند. مراحل برگزاری اجتماع پژوهشی شامل تنظیم و چیدمان کلاس، پذیرش قواعد تعامل، ارایه محرکی برای ایجاد انگیزه، تهیه فهرستی از پرسش ها، انتخاب سوال و یا سوال هایی برای شروع بحث، ساده سازی بحث کلاسی، هدایت کردن بحث کلاسی، بازنگری در فرایندبحث و ارزشیابی است (2). گفتگو، فکر کردن و داستان از عناصر اصلی یادگیری به شیوه اجتماع پژوهشی مبتنی بر P4C است (4). در کلاس درس موضوعات درسی ترجیحاً به شکل داستان هایی با مضامین فکری و تامل برانگیز عرضه می­شود و فراگیران پرسش های اساسی مطرح می­کنند و به فرضیه سازی می ­پردازند. سپس سایر فراگیران (اعضای اجتماع پژوهشی) فرضیه ها را نقد می­کنند و در نهایت فرضیه ای که از بوته آزمایش یعنی نقد و بررسی اعضای اجتماع پژوهشی، سربلند بیرون می­آیند دارای اعتبار خواهند بود و مبنای عمل قرار می گیرند (2).  تفکر نقادانه قسمت مهمی از عملکرد پرستاران و دانشجویان پرستاری در محیط های بالینی است (5). از آن­جایی­ که تقویت مهارت تفکر نقادانه منجر به ارایه مراقبت پرستاری مؤثر و ایمن می­ شود (6)، امروزه برخورداری از تفکر نقادانه به یکی از صلاحیت ­های پرستاران برای کار در بالین تبدیل شده است. بنابراین آموزش تفکر نقادانه یک ضرورت آموزشی برای برنامه آموزش پرستاری است (5). در این راستا، اجتماع پژوهشی به شیوه P4C از این قابلیت آموزشی برخوردار است که به عنوان یک روش نوین در آموزش سطوح مختلف پرستاری جهت تقویت تفکر نقادانه مورد توجه قرار گیرد. مطالعات مختلفی به اثر بخشی اجتماع پژوهشی بر نتایج آموزشی از جمله خلاقیت، قضاوت اخلاقی و مهارت های استدلال در کودکان اشاره داشته اند (7). اما مزایای این روش محدود به کودکان نبوده و اخیراً نتایج مطالعه ای در ایران نشان داد اجرای 10 جلسه روش اجتماع پژوهشی به شیوه P4C باعث بهبود خلاقیت در دانشجویان پرستاری ترم اول شده است (1). بنابراین ورود این روش  آموزش در پرستاری با پیامدهای مثبتی همراه خواهد بود که پیشنهاد می­ شود مورد توجه متصدیان امر آموزش پرستاری قرار گیرد.